Όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο πεθάνει μπορεί ο γονιός να φτιάξει ένα κουτί αναμνήσεων μαζί με το παιδί, βάζοντας εκεί φωτογραφίες, ζωγραφιές ή άλλες κατασκευές που προορίζονται για να θυμίζουν τις καλές εμπειρίες που είχε βιώσει το παιδί με αυτό το πρόσωπο. Αν το παιδί είναι μεγαλύτερο και ένα σημείωμα ή γράμμα θα ήταν βοηθητικό. ‘Οσο μακάβριο ή επίπονο μπορεί να είναι για έναν ενήλικα στο παιδί θα δοθεί μια διέξοδος να διοχετεύει αυτά που αισθάνεται. Θα καταλάβει ότι δεν απαγορεύεται να νιώθει έτσι και να μιλάει για αυτό που νιώθει. Έτσι, δουλεύοντας με τα συναισθήματα πένθους, θα διαλυθούν και οι τυχόν ενοχές που μπορεί να έχει ένα παιδί, που δε χαιρέτησε το φίλο του πριν μετακομίσει, ή τον παππού του πριν πεθάνει. Επίσης είναι πιο εύκολο για τον ενήλικα να εντοπίσει «μαγικές σκέψεις» που μπορεί να έχει ένα παιδί σχετικά με το θάνατο αλλά και τις απώλειες κάθε είδους.
Συμπεριφορές που εμφανίζονται απρόσμενα και μπορεί να δηλώνουν συναισθήματα πένθους:
– Ξεσπάσματα θυμού ή κλάματος
– Φοβίες (π.χ. φόβος αποχωρισμού από αγαπημένα πρόσωπα, φόβος για το σκοτάδι)
– Αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου ή του φαγητού
– Αλλαγές στη συμπεριφορά (επιθετικότητα, απομόνωση, μείωση της απόδοσης στο σχολείο)
– Εκδήλωση συμπεριφορών προηγούμενων σταδίων ανάπτυξης (ενούρηση, πιπίλα, εξάρτηση από ενήλικες)
– Ενοχή για το θάνατο του αγαπημένου προσώπου, συνεχείς σκέψεις για το θάνατο, επίμονη αναζήτηση του ατόμου που πέθανε
Στάδια διεργασίας πένθους:
-Άρνηση:το παιδί αρνείται ότι το γεγονός συνέβη
– Διαπραγμάτευση: αρχίζει να σκέφτεται ότι μπορεί και να είναι αλήθεια
-Θυμός:Τι μπορεί να έκανα για να μου αξίζει αυτό;
-Ενοχές:Κάτι κακό έκανα
-Κατάθλιψη: αισθήματα κενού και λύπης, κλάμα
-Αποδοχή:ηρεμία στη σκέψη της απώλειας, επένδυση θετικών συναισθημάτων σε νέα πράγματα.
Αν το παιδί μείνει προσκολλημένο σε κάποιο από αυτά τα στάδια, οι επιπτώσεις πιθανά θα το ακολουθούν για όλη του τη ζωή. Γι’ αυτό ας δώσουμε χώρο στην εκπαίδευση και την εξοικείωση των παιδιών με την απώλεια. Η Σαρακοστή και το Πάσχα είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να μιλήσουμε στα παιδιά για το πένθος και την απώλεια αλλά και τα καθημερινά γεγονότα που εμπεριέχουν τις έννοιες της αρχής και του τέλους. Τέλος σίγουρα οι μεγαλύτεροι βοηθοί των γονέων αλλά και των εκπαιδευτικών είναι τα βιβλία.
Μέσα από τις ιστορίες τους τα παιδιά θα μπορέσουν να δουλέψουν με τον πόνο που βίωσαν, να θρηνήσουν συμπάσχοντας με τους ήρωες και να ξεθάψουν το θαμμένο κουτί του πένθους απαντώντας στις απορίες τους και ερχόμενα σε επαφή με το συναίσθημά τους.
ΕΛΛΗ ΚΟΚΚΟΤΟΥ. ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ. ΨΥΧΟΠ ΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ